Er is vrijwel niets normaal in de wereldeconomie vandaag de dag. Structureel staan we op het kantelpunt van wederom een grote transformatie, waardoor we een kwantumsprong maken op het gebied van productiviteit en disruptieve innovatie. Overigens is dit niet de eerste grote transformatie. ‘De grote transformatie’ is een boek dat verscheen direct na de Tweede Wereldoorlog, geschreven door Karl Polanyi. Tegelijk verscheen ook ‘De weg naar slavernij’ van Friedrich Hayek. Polanyi was fel gekant tegen de vrijemarkteconomie. Telkens wanneer markten werden gedereguleerd, zijn er volgens hem slechte dingen gebeurd. Prijzen werden opgedreven, werkgevers hebben arbeiders ontmenselijkt tot ze louter handelswaar of zombiemachines zijn geworden. Landeigenaren hebben bloeiende ecosystemen veranderd in woestijnen, het overblijfsel van kortetermijnwinsten. Hyperglobalisering die menselijke arbeid als productiefactor ziet, net zoals land en financieel kapitaal. Dat moet wel leiden tot fascisme, populisme of socialisme volgens Polanyi. Het boek heeft vijfenzeventig jaar later niets aan kracht verloren.
Dit is geen normale economische cyclus. De wereldeconomie is herstellende van een pandemie, wordt aangejaagd door een grote berg monetair-, fiscaal- en spaargeld en heeft ook nog eens te maken met grote verstoringen aan de aanbodkant van de economie. De schaal van met name de Amerikaanse beleid is ongekend groot. De prioriteit ligt op het gebied van herstel, op meer banen en dit lijkt in alles op het monetaire beleid in de jaren zestig van de vorige eeuw. Ook toen was voor de Fed inflatie minder belangrijk dan economische groei. De oplopende inflatie in combinatie met de extreem lage rente lijkt de duiden op een structurele verschuiving in de economie, alleen te rechtvaardigen met de nodige dosis optimisme over de ontwikkeling van de productiviteit. Op geopolitiek gebied lijken structuren en instituties niet meer van deze tijd en de Verenigde Staten en China worden geconfronteerd met de nieuwe realiteit van conflict, concurrentie, maar ook samenwerking.
De markt gaat er van uit dat de Amerikaanse centrale bank over ruwweg een jaar minder obligaties gaat opkopen en over twee jaar de rente gaat verhogen. In de tussentijd kan er veel gebeuren. Elke maand koopt de Fed 120 miljard dollar op. In Europa koopt de ECB een vergelijkbaar bedrag aan obligaties op. Na de vernietiging van de Zuid-Europese economieën en daarmee ook het Europese financiële systeem is nu de grote hoeveelheid Noord-Europees spaargeld aan de beurt. Het moment dat de vergrijzing volop toeslaat, valt samen met het moment dat spaargelden waardeloos worden. Spaarders hebben in de eurozone niets meer te zoeken.
De aandelenmarkt blijft interesse houden voor activa met een lange duration en zet bijna dagelijks nieuwe records neer. Er wordt volop gevreesd voor een zeepbel vergelijkbaar met de dotcom-bubbel, de Japanse dubbele zeepbel van eind jaren tachtig of de sub-prime bubbel van 2007-2008. Maar financiële markten lijken zich niet te bekommeren om oplopende inflatie, zelfs niet nu die zo snel is gestegen dat zelfs voor de Fed een gevaarlijk niveau is bereikt. Ook tijdens die vorige zeepbellen waren er sceptici die voorspelden dat de bubbel zou barsten, maar die gingen vrijwel altijd eerst zelf failliet en kregen pas daarna van de markt gelijk.
Stel dat de Fed nog enkele jaren het extreem ruime beleid zal handhaven. De wereldeconomie zit dan onder hoge druk in een soort snelkookpan. Het is goed mogelijk dat dit beleid resulteert in een sterke economische groei en een sterke banengroei. De inflatie loopt op tot 2,5 tot 3 procent, maar dat is precies zoals de Fed verwacht en gehoopt had. De geschiedenis leert dat een expansief monetair beleid en een stimulerend fiscaal beleid langere tijd kan aanhouden voordat dit uit de hand loopt. Na het verschijnen van het boek van Polanyi duurde het twintig jaar totdat inflatie uit de hand liep. De markt lijkt te geloven in deze kwantumsprong naar een soort uber-Goldilocks-scenario. Dat is niet normaal, maar dat is weinig in deze cyclus. Gelukkig heeft de markt altijd gelijk.
Photo by Kid Circus on Unsplash