Door de stijgende rente lopen de verliezen op obligaties sterk op. Enkele weken terug zorgde dat al voor problemen in de Britse pensioensector, waar door ingrijpen van de centrale bank een faillissement kon worden voorkomen. Dezelfde hefboomproducten die de Britse pensioenfondsen in de problemen brachten, zorgen nu ook voor margin calls bij Nederlandse pensioenfondsen. Er zijn meerdere argumenten waarom het bij de Nederlandse pensioenfondsen niet zo’n vaart zal lopen. Dat laat overigens onverlet dat de absolute verliezen bij de Nederlandse pensioenfondsen als gevolg van de stijgende rente in de honderden miljarden lopen. 

Na de Brexit zijn de Europeanen er als de kippen bij om zich te vermaken over de problemen in het Verenigd Koninkrijk. Dat zulke ongelukken kunnen gebeuren in het hart van het wereldwijde financiële systeem, laat wel zien dat het Verenigd Koninkrijk aan het aftakelen is. Toch is het niet verstandig om te vroeg je juichen. De stijgende rente raakt namelijk niet alleen de Nederlandse pensioenfondsen. Er nog wel enkele andere kandidaten. Enkele weken geleden schreef Klaas Knot een brief aan de minister van financiën dat DNB door de snel oplopende rente in de rode cijfers komt en daardoor geen dividend kan uitkeren aan de staat. Het opkoopbeleid van de ECB in de afgelopen jaren is uitbesteed aan de nationale centrale banken en die komen nu dus in de problemen. Dat probleem is te overzien, want centrale banken kunnen prima langere tijd een negatief eigen vermogen hebben. Wel kunnen er dan nog meer vraagtekens worden gezet bij de onafhankelijkheid van de centrale bank, maar die waren er toch al. Overigens zorgde de brief van Knot er voor dat de Belgische centrale bank in de problemen kwam. De Nationale bank van België is namelijk voor de helft in handen van het publiek en zelfs beursgenoteerd. Dit jaar staat de koers maar liefst 60 procent lager. De handel moest zelfs even worden stilgelegd. Ook daar wordt er voorlopig geen dividend uitgekeerd.

Naast de Britse pensioenfondsen voelt de markt ook een probleem bij Credit Suisse. De koppeling tussen die twee is de stijgende rente. Inmiddels stijgen niet alleen de kredietopslagen bij Credit Suisse, maar bij alle financials in Europa. De credit default swaps op Europese financials zijn in korte tijd verdrievoudigd en dat komt dus nog boven op de Duitse rente die sneller is gestegen dan de Amerikaanse rente. Het is onwaarschijnlijk dat de stress in het Europese financiële systeem beperkt blijft tot Credit Suisse. Een bank heeft immer altijd een slechte balans. Circa 13 procent van de in totaal 30 biljoen euro aan bezittingen van de Europese commerciële banken zit in staatspapier, waaronder uiteraard ook Italiaanse staatsobligaties. Daar stijgen de kredietopslagen nog wat sneller, ondanks of dankzij het TPI-programma van de ECB. Dat terwijl diezelfde ECB nog maar net begonnen is met het verhogen van de rente. De kerninflatie in de eurozone is 4,8 procent en stijgende. Volgens de markt komt er tussen nu en het eerste kwartaal van 2023 nog 130 basispunten bij het beleidstarief van de ECB.  Is dit voldoende voor een nieuwe bankencrisis in de eurozone?

Iets waar de stijgende rente mogelijk ook een probleem zou kunnen veroorzaken is bij de Europese verzekeraars. Het cijferseizoen is begonnen en er wordt al reikhalzend uitgekeken naar de Solvency II cijfers. Nu kan in deze wereld zo’n beetje alles worden gehedged, maar er is een groot verschil tussen theorie en praktijk. Pensioenfondsen moesten in Nederland met absurd lage rentes rekenen. Dat zorgt er nu wel voor dat weliswaar de actiefzijde van de balans in elkaar stort, maar dat tegelijkertijd ook de verplichtingen snel dalen. Verzekeraars mochten in hun levensverzekeringsbedrijf met aanzienlijk hogere rentes rekenen. Die hebben dus veel minder ruimte aan de passiefzijde van de balans, terwijl het ook daar aan de actiefzijde een puinhoop moet zijn. 

Het belangrijkste verschil tussen het Verenigd Koninkrijk en het Europese continent in de aanpak van een crisis, is dat de Britten autonoom en soeverein snel kunnen schakelen. In Europa komt er pas een plan ver na het verstrijken van de tweede deadline. Helaas zorgt dit politieke proces voor extra besmettingsgevaar en daarmee grotere verliezen. Lichtpunt is wel dat grote financiële ongelukken er over het algemeen voor zorgen dat het beleid van de centrale bank draait en daar zitten alle beleggers op te wachten.