In veel landen is de economische activiteit sterk gereduceerd door maatregelen om de verspreiding van de Coronavirus te voorkomen. Een bedrijfstak die vol is geraakt, is de luchtvaartindustrie. Dit keer is het nog erger dan tijdens Sars of na de aanslagen van 11 september. Het duurt waarschijnlijk jaren voordat het aantal vluchten weer terugkeert naar het niveau van voor de virusuitbraak. Vliegen lag al onder vuur vanwege de negatieve gevolgen op het klimaat. Samen met het risico op besmetting vormt dit wellicht de druppel om structureel minder te gaan vliegen.
De afgelopen dagen kwamen vliegtuigmaatschappijen met ingrijpende maatregelen om kosten te besparen. Zelfs na die maatregelen is het maar de vraag of veel maatschappijen het uithouden tot de zomer. Vliegtuigmaatschappijen zijn kapitaalintensief, hebben veel personeel in dienst en weinig vet op de ribben. De concurrentie in de luchtvaart is groot. Geen omgeving waarin grote reserves kunnen worden opgebouwd. Nu wordt er meteen naar de overheid gekeken.
De nationale vliegtuigmaatschappijen mogen steun verwachten van de overheid. Alitalia stond in de verkoop, heeft liquiditeitsproblemen en wordt nu waarschijnlijk genationaliseerd. Nationalisatie is ook een beproefd middel in Frankrijk. Bij Air France-KLM kan de Nederlandse overheid op die manier om niet de rest van de aandelen verkrijgen. Samengevoegd bieden nationalisaties de mogelijkheid een belangrijk deel van de Europese luchtvaartindustrie te herstructureren. Daarna kunnen de aandelen weer aan het publiek worden aangeboden. De overheid als private equity sponsor.
Amerikaanse maatschappijen hebben de afgelopen tien jaar vrijwel de volledige vrije kasstroom gebruikt om eigen aandelen in te kopen. Dat heeft gezorgd voor goede rendementen voor de aandeelhouders. Zelfs Warren Buffett is tegenwoordig fan van vliegtuigmaatschappijen. Hij heeft recent zijn belang in Delta Airlines uitgebreid. Maar als die bedrijven de afgelopen jaren geen aandelen hadden ingekocht, dan hadden ze nu voldoende reserves om de tijd uit te zitten. Nu vragen ze om een reddingspakket van $ 50 miljard. Na de aanslagen van 11 september 2001 hadden ze nog aan $ 15 miljard genoeg. Met zulke grote bedrag en is de kans groot dat ook zij, net als GM en Chrysler na de Grote Financiële Crisis, worden genationaliseerd.
Er gaan al stemmen op om een deel van de kosten te verhalen op de salarissen van piloten door een extra belasting in te voeren, vergelijkbaar met extra belasting op bankierssalarissen na de Grote Financiële Crisis. Verder mag de overheid in de rol van eigenaar nu zelf aangeven hoe de vliegtuigmaatschappijen kunnen bijdragen aan de klimaatdoelstellingen. Misschien dat we dan ook niet meer extra hoeven te betalen om een koffer mee te nemen of om een stoel te reserveren.
Er is een grote kans dat nationalisaties zich niet beperken tot de luchtvaartindustrie. Dit keer voelt het wel anders dan na de Grote Financiële Crisis. Het gaat niet langer om het redden van bedrijven, maar om het redden van banen. De economie is er voor de welvaart van de burgers. Een stijgende aandelenmarkt en voortdurend stijgende winsten zijn goede bouwstenen voor die welvaart, maar uiteindelijk zijn ze een middel en geen doel op zich. Het Coronavirus haalt veel bestaande verbanden overhoop. Er wordt niet meer gevlogen, miljoenen kinderen volgen opeens onderwijs online, winkels en restaurants zijn gesloten, geen theater, geen sportwedstrijden meer. De wereld is aan het veranderen. De man in de straat maakt zich geen zorgen over de val van de aandelenmarkt. Het management van bedrijven voelt dit aan. Ze doen er veel aan om geen mensen te ontslaan, ook om hun goede reputatie te behouden. Wellicht ook om nationalisatie te voorkomen.
Photo by Etienne Jong on Unsplash