Katrina is in de eerste plaats een menselijk drama en onze gedachten gaan uit naar alle betrokkenen bij de orkaan. Het lijkt er op dat beleggers in de toekomst steeds meer rekening moeten gaan houden met dit soort extreme weersomstandigheden. Allereerst omdat de omvang van de schade steeds groter wordt en daardoor ook de invloed op de mondiale economie. Dit beperkt zich niet alleen tot een stijging van de olieprijs, maar ook naar andere grondstoffen. Vooral de prijzen van agrarische grondstoffen zijn gevoelig voor extreme weersomstandigheden. Extreme weersomstandigheden leiden ook tot productieverlies, wijzigingen in consumptie- en investeringspatronen en tot meer volatiliteit op de financiële markten.

Orkanen

Tropische cyclonen zijn lagedrukgebieden die ontstaan boven warme tropische oceanen. In tropische cyclonen op het noordelijke halfrond circuleert de lucht tegen de klok in rondom het lagedrukcentrum van de cycloon. Zodra een dergelijke circulatie boven zee gesignaleerd wordt, is er sprake van een tropische cycloon. Aan de hand van de maximale windsterkte nabij het centrum, worden de tropische cyclonen verdeeld in verschillende typen. Onder de 33 knopen (62 kilometer per uur) spreekt men van een tropische depressie, daarboven van een tropische storm en bij 64 knopen (119 kilometer per uur) spreekt men van een orkaan. Orkanen worden volgens de Saffir-Simpson schaal onderverdeeld in vijf categorieën, waarbij de categorie 1 de zwakste is. Een ‘major hurricane’ is een orkaan van de categorie 3 of hoger. Hierbij worden windsnelheden gemeten van meer dan 100 knopen (meer dan 180 kilometer per uur). De hoogste categorie 5 wordt bereikt bij windsnelheden boven de 134 knopen (meer dan 250 kilometer per uur). Een zogenaamd oog komt alleen bij orkanen voor. Het oog is een gebied met zwakke winden, weinig bewolking en vrijwel geen neerslag. De rust is echter tijdelijk. Wanneer het oog voorbij is, nemen zowel wind als neerslag in alle hevigheid toe. Wanneer een tropische cycloon het stadium van tropische storm bereikt, krijgt het een naam. Een lijst met 21 namen per jaar is samengesteld voor een periode van 6 jaar. Momenteel zijn de namen van de periode 2002-2007 in gebruik, in 2008 gebruikt men dus weer dezelfde lijst als in 2002. De namen van bijzondere tropische cyclonen worden echter van deze lijst verwijderd. Mochten er zich in 1 jaar meer dan 21 stormen of orkanen voordoen, dan gaat men over tot het gebruik van het Griekse alfabet. Het stormseizoen begint meestal in augustus en duurt enkele maanden. Dit jaar was men in augustus al bij de K van Katrina, terwijl het seizoen nog maar nauwelijks was begonnen. Er resteren nog tien namen die wellicht in de komende maanden van zich laten spreken: Lee, Maria, Nate,Ophelia, Philipe, Rita, Stan, Tammy, Vince en Wilma.

Katrina

De orkaan Katrina heeft honderden, mogelijk duizenden levens geëist in de staat Mississippi aan de Amerikaanse Golfkust. De verwoestingen in Mississippi en de buurstaten Louisiana en Alabama zijn enorm. Ruim 1,3 miljoen huishoudens zitten zonder elektriciteit en talloze gebouwen zijn ingestort. De autoriteiten vrezen voor een forse toename van het aantal slachtoffers, nu geleidelijk een beeld van de situatie na de natuurramp ontstaat. Het centrum van de orkaan kwam aan land bij Biloxi. Biloxi ligt aan de Golf van Mexico, ongeveer 100 kilometer ten oosten van New Orleans. Ook de havenstad Gulfport, 20 kilometer ten westen van Biloxi, is zwaar getroffen. Volgens lokale media veroorzaakte Katrina hier een vloedgolf van zeker zes meter hoogte. Tot 10 kilometer landinwaarts staan huizen en straten in Mississippi onder water. Een groot aantal wegen ten oosten van de snelweg tussen Gulfport en Biloxi ligt vol puin en is daardoor onbegaanbaar. Hoewel de schade in New Orleans in eerste instantie leek mee te vallen omdat de orkaan niet recht over de stad trok en de kracht was afgenomen van schaal 5 tot schaal 2 zorgden dijkdoorbraken er voor dat meer dan 80% van de stad op dit moment onder water staat. Nu al is zeker dat Katrina de duurste orkaan is de Verenigde Staten ooit heeft getroffen. Verzekeringexperts schatten de schade op meer dan $ 30 miljard en daarmee wordt het vorige record van Andrew ($ 20,9 miljard) gemakkelijk gepasseerd. Veel is echter nog niet bekend en het is mogelijk dat het uiteindelijke schadebedrag hoger gaat uitvallen.

Directe invloed op olieprijs en economie

De komst van Katrina had direct invloed op de olieprijs. Omdat dit keer niet Florida maar de golfkust werd geraakt, werd ook de olieproductie in de Golf van Mexico getroffen en liggen raffinaderijen en petrochemische installaties aan die kust stil. Moeilijk inschatbaar is nog de schade aan pijpleidingen op de zeebodem. Bij de orkaan Ivan raakten juist pijpleidingen zwaar beschadigd en duurde het meer dan een half jaar voordat die schade was gerepareerd. De Verenigde Staten consumeren op dit moment circa 20 miljoen vasten olie per dag en ongeveer 7,7 miljoen vaten per dag komen uit de Verenigde Staten zelf. Ongeveer een kwart (1,4 miljoen vaten per dag) daarvan komt uit de Golf van Mexico. De orkaan Katrina had tot gevolg dat 92% van de olieproductie en 83% van de gasproductie in de regio werd stilgelegd. Verder ligt naar schatting 10% van de Amerikaanse raffinagecapaciteit (2 miljoen vaten per dag) stil. Dit zorgde voor een meer dan 30% stijging van de benzineprijs in de Verenigde Staten en gasprijzen stegen nog sterker. Met name dit heeft direct gevolgen op consumentenbestedingen en het consumentenvertrouwen. In het verleden zorgde een stijging van de olieprijs van meer dan 20% in een jaar voor een daling van het consumentenvertrouwen met 11 punten zoals gemeten door de Conference Board. De consument in de Verenigde Staten moest net wennen aan een benzineprijs boven de $ 2 per gallon (ongeveer 3,8 liter) en nu schieten de prijzen omhoog tot boven de $ 3 per gallon. Dat betekent dat de Amerikaanse consument meer geld kwijt is aan energie. In het verleden ging dat voor ongeveer de helft ten koste van de overige bestedingen en voor de overige helft ten koste van de besparingen. Op dit moment bevinden de consumentenbesparingen in de Verenigde Staten zich op een historisch laag niveau zodat het ergste gevreesd moet worden voor de overige bestedingen. Dat heeft tot gevolg dat de BBP-ramingen voor het derde kwartaal met ongeveer een halve procentpunt neerwaarts moet worden herzien. Blijft de olieprijs langer hoog dan heeft dit ook gevolgen voor het vierde kwartaal. Tot op heden was de stijging van de olieprijs voor een belangrijk deel te verklaren uit ontwikkelingen aan de vraagzijde. Een belangrijke oorzaak voor de almaar stijgende prijzen voor aardolie is de aanhoudend grote vraag nar olie vanuit de Verenigde Staten, het land met de grootste olieconsumptie in de wereld. Dit is direct een gevolg van de hoge economische groei in dat land. De olieprijs werd verder opgejaagd door de opkomst van nieuwe economische grootmachten, waaronder India en China, die door de hoge groei van hun economieën steeds meer olie verbruiken. De verwoestingen als gevolg van Katrina heeft echter ook gevolg voor de aanbodzijde, vooral op het gebied van raffinage. Omdat de hoge olieprijs tot op heden vooral voortkwam uit ontwikkelingen van de vraagzijde was die olieprijs meer een indicator voor de sterke economische groei. Een schok in de aanbodzijde kan voor een rationalisatie aan de vraagzijde zorgen. In dat geval zijn de effecten op de consumentenbestedingen en de ontwikkeling van het BBP veel groter en kan dat tot gevolg hebben dat de Fed (tijdelijk) stopt met het verhogen van de rente. Voorafgaand aan de komst van Katrina zijn meer dan 1 miljoen mensen uit New Orleans en het gebied daaromheen geëvacueerd. De diaspora in de regio is nog veel groter en alles bij elkaar wordt 1% van de Amerikaanse (beroeps-)bevolking geraakt. Zoals het er nu naar uitziet duurt het eerder weken of zelfs maanden in plaats van dagen voordat deze mensen weer terug kunnen naar huis. Aan de Amerikaanse golfkust zitten ook havens die verantwoordelijk zijn voor de overslag van een aantal andere, met name agrarische, grondstoffen. Verder treft men er grote petrochemische complexen aan waarvan nog niet bekend is in hoeverre men is getroffen of nog zal worden door logistieke problemen. Net als aardolie bevinden de prijzen van de meeste grondstoffen zich op recordniveau’s. Er is echter een uitzondering en dat betreft de agrarische grondstoffen zoals graan, mais, cacao etc. Die schommelen nog steeds rondom een langjarig dieptepunt. Gezien de ontwikkeling van de consumptie wereldwijd (met name in China en India een explosieve groei) en de extreme weersomstandigheden is dat vreemd. Voor wat betreft weersomstandigheden gaat het niet alleen om overvloedige regenval, maar ook bijvoorbeeld droogte of (nacht)vorst. Dat gaat verder dan bijvoorbeeld Spanje en Portugal. Voor China zelf is dat bijvoorbeeld de droogte in het noorden van het land. Het noorden van Afrika is wat droogte betreft berucht. De kans dat ook agrarische grondstoffen in prijs stijgen is door de orkaan Katrina toegenomen.

Klimaatswijziging?

Wetenschappers hebben zich in de afgelopen tijd vaak afgevraagd of er sprak is van een meer structurele wijziging in de weerpatronen als gevolg van de opwarming van de aarde. Ook Katrina zou een gevolg kunnen zijn van de opwarming van de aarde. Vorig jaar waren er al verdacht veel orkanen tijdens het stormseizoen in de Verenigde Staten en de kracht van Katrina is vooral een gevolg van de hoge oppervlaktetemperatuur van het oceaanwater (boven de 26 graden celsius) en het verschil in windsnelheden in hoge en lage luchtlagen. Toch is het bewijs van een relatie tussen de opwarming van de aarde en toename van orkanen niet eenduidig. Momenteel wordt ook Taiwan en China getroffen door een toegenomen activiteit van orkanen, maar in de Indische oceaan en voor de kust van Australië is de activiteit juist afgenomen. Maar wellicht speelt daarin ook het moeilijk voorspelbare fenomeen van El Nino een rol. Onderzoekers van universiteit van Massachusetts hebben wel gevonden dat de windsnelheden in orkanen in de afgelopen 50 jaar met 50% is toegenomen. In Nederland hoeven we ons nog geen zorgen te maken over orkanen. We liggen te ver weg van tropische oceanen en de rotatie van de aarde zorgt er voor dat ze richting het Amerikaanse continent gaan en niet richting Europa. Soms krijgen we een restant of flarden van een orkaan over ons heen, maar dat uit zich vooral in overvloedige regenval. Vooralsnog zal er geen Katrien op ons af komen. Nederland ligt echter wel net als New Orleans voor een groot deel onder de zeespiegel en de overstromingen daar maken maar weer een pijnlijk duidelijk hoe kwetsbaar grote delen van ons land zijn voor de zee. Wie wateroverlast al op voorhand zo veel mogelijk wil uitsluiten, raad ik aan op hoger gelegen gebied te gaan wonen. Zelf woon ik in het toekomstige Laren aan zee, op 8,8 meter boven het NAP. Op www.3w.nl/hoogtetool/hoogte.php kan men per postcode zijn hoeveel men boven of beneden NAP woont.