De Europese Unie in de huidige vorm is onhoudbaar. Er zijn twee oplossingen. De meest eenvoudige is stoppen met de euro en daarmee ook Unie. Dat biedt meteen de unieke kans op een nieuwe douane-unie inclusief de Britten, de Zwitsers en de Noren, zonder de splijtzwam die euro heet. De tweede en lastige oplossing is een verdere federalisering met veel meer macht voor Brussel. Federalisering betekent dat de nationale lidstaten bereid zijn zichzelf op te heffen. Aangezien alle belangrijke besluiten in Europa nog altijd unaniem genomen moeten worden door de Europese Raad van regeringsleiders lijkt die kans bijzonder klein. Wie eenmaal de macht heeft geproefd, geeft die niet snel meer uit handen. Toch is Nederland deze week een stuk opgeschoven van een soevereine staat naar een Europese provincie.
Europa mag namelijk voortaan zelf belasting gaan heffen, een belangrijk kenmerk van een soevereine staat. Vreemd genoeg hebben de regeringsleiders vier dagen en vooral nachten onderhandeld over het herstelplan, maar dit onderdeel was slechts een hamerstuk. Typisch een geval van aandacht voor de verkeerde details. Het ging bij het ‘Next Generation EU’-plan vooral over de niet zo relevante verdeling tussen leningen en giften. Alsof die leningen ooit worden terugbetaald. De discussie ging niet over waar het geld vandaan moest komen. Dat Europa zelf 750 miljard mag lenen, was blijkbaar niet het probleem. Lenen kan Europa alleen als er ook inkomsten zijn en daarom is besloten dat Europa voortaan belasting mag gaan heffen. Dus bovenop de nationale belastingen, de gemeentelijke heffingen en de provinciale opcenten is er straks ook een federale Europese belasting. Nu kan Brussel waarschijnlijk tegen zeer aantrekkelijke voorwaarden lenen, dus voor de half procent rente over die 750 miljard hoeft per jaar maar een paar miljard aan belastingen te worden opgehaald. Europa begint wat dat betreft klein. Er wordt al gesproken over een plastictaks, een belasting op CO2 en een belasting op financiële transacties. Sluit na de recente overwinning van Apple ook een belasting op digitale transacties niet uit, maar ik begrijp dat Europa liefst even wacht tot na de Amerikaanse presidentsverkiezingen.
Veel wereldrijken zijn ten onder gegaan en ontstaan door een conflict over belastingen. Hogere belastingen zijn de voornaamste oorzaak van de val van het Romeinse Rijk. Zonder de tiende penning van Alva, die overigens nooit daadwerkelijk is geheven, geen tachtigjarige oorlog en geen Nederlandse soevereine staat. De onafhankelijkheid van de Verenigde Staten begon bij de Boston Tea Party, een conflict over Britse belastingen op de Noord-Amerikaanse kolonies. Ook Russische revoluties begonnen met een conflicten over belastingen. In de levenscyclus van elke natie zijn de belastingen aanvankelijk laag. De overheid is klein en er zijn weinig beloftes gedaan door die overheid aan de bevolking. Maar naarmate de overheid en ook de beloftes groeien, stijgen de belastingen. Op een gegeven moment wordt de groep die de belastingen moet opbrengen zo klein of de belastingen zo hoog, dat deze het land ontvluchten. Het onvermijdelijke einde van de natie volgt, maar met het einde van de soevereine Europese lidstaten is er ook een nieuw begin van de grote Europese staat.
De Britten konden nog net op tijd wegkomen. Met de Britten aan boord was dit overigens nooit gebeurd. Die zijn fel gekant tegen verdere federalisering. Voor beleggers worden nu enkele relevante zaken in gang gezet. Door de uitgifte van eurobonds ontstaat er opeens een Europese obligatiemarkt met een eigen rentecurve. Een markt die gaat concurreren met bunds. Verder zijn dat allemaal leningen die de ECB onbeperkt kan opkopen. Veel buitenlandse beleggers lieten de eurozone links liggen door de problemen in Italië, dat probleem is voorlopig van de baan, goed voor Europese aandelen. Bovendien wordt het fiscale beleid van Europa anticyclisch door deze ontwikkeling, onvergelijkbaar met het procyclische beleid na de Grote Financiële Crisis toen de ECB werd tegengewerkt door bezuinigende overheden. Minder grote cyclische uitslagen betekent meer stabiliteit, mogelijk ook meer groei en daarmee eindelijk een hogere waardering voor Europese activa (inclusief de euro). Een sterkere euro betekent automatisch een zwakkere dollar (handelsgewogen bestaat de DXY zelf voor 58 procent uit euro) en een zwakkere dollar is goed voor de liquiditeit buiten de Verenigde Staten. Verder gaat niet al het geld van het herstelplan naar zorg, pensioenen en sociale zekerheid, maar wordt er ook geïnvesteerd. Juist in tijden van oorlog (nu tegen het Coronavirus) viert innovatie hoogtij, vaak gefinancierd door overheden. Meer innovatie betekent meer productiviteit en een hogere economische groei. Dat helpt ook om de politieke neuzen dezelfde kant op te krijgen. Zo ver is het echter nog lang niet. Mogelijk dat de Italiaanse eurosceptici nu de mond zijn gesnoerd, maar in het Noorden kunnen de populisten vol gas geven. En dan zijn er ook nog nationalisten in het Oosten van Europa die de rechtsstaat ondergraven. Eerst maar een zien of al die lidstaten definitief afscheid willen nemen van hun nationale soevereiniteit.
Photo by Christian Lue on Unsplash