In 1941 ondertekenden de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk het Atlantisch Handvest op de kruiser USS Augusta. Die overeenkomst is bepalend voor hoe de wereld er vandaag uitziet. Er werd een punt gezet achter het kolonialisme, elk volk kreeg zelfbeschikkingsrecht. Handelsbelemmeringen moesten worden weggenomen. Elk land zou na de oorlog economische ondersteuning krijgen. Er zou sprake zijn van vrije toegang tot de wereldzeeën. Iedereen moest vrij zijn om te bewegen en vrij zijn van haat en agressie. Tot slot spraken ze af dat er een vereniging van naties zou komen. Daarmee werd op 14 augustus 1941 de basis gelegd voor de Verenigde Naties, de Europese Unie en de Navo. Maar ook de basis voor Bretton Woods met de Wereldbank en het IMF. Het was een handvest voor een lange periode van vrede. En dat allemaal nog voor Pearl Harbor.

Churchill en Roosevelt hadden geleerd van de fouten die gemaakt waren na de Eerste Wereldoorlog. Het Atlantisch Handvest was gericht op het voorkomen van een Derde Wereldoorlog. Het streven naar zo’n allesomvattende oplossing zien we ook in het debat rondom de Coronacrisis. Die wordt één-op-één gekoppeld aan het oplossen van bijvoorbeeld de klimaatcrisis, de onevenwichtige inkomensverdeling en de eurocrisis.

Zonder de hoge herstelbetalingen uit de Eerste Wereldoorlog was er waarschijnlijk geen Tweede Wereldoorlog geweest. Die schulden zorgden voor politieke en economische instabiliteit. Ook vandaag zijn schulden hoog. Die schuld is sinds 2009 wel deels gemigreerd van de private sector naar de overheid, maar het blijft schuld die consumptie en investeringen in de weg staan. Overheidsschulden nemen nu nog sneller toe door de Coronacrisis, dit alles gefinancierd door de centrale banken. Na de virusuitbraak blijven die schulden staan, voor veel landen op een onhoudbaar niveau. Schulden zullen daarom onderdeel moeten zijn van een nieuwe ‘1941’-oplossing.

Schuld is iemands anders zijn bezit. Het vertrouwen dat alle schuld kan worden terugbetaald neemt af. Voor landen met een eigen munt is dat niet terecht. Beleggers in dollar, pond of yen, krijgen nominaal hun inleg terug. De grote vraag is alleen wat dollar, pond of yen dan nog waard zijn. De kans neemt toe dat de euro deze crisis niet zal overleven. Dat betekent een onzekere toekomst voor bezitters van contracten in euro, zoals obligaties. Feitelijk is de euro zelf ook een niet meer dan een overeenkomst. Veel beleggers rekenen obligaties en liquiditeiten nog altijd tot het meest veilige deel van de portefeuille. Sommigen durven zelfs zo ver te gaan dat ze – onder het mom van afdekken - een extra gok nemen door de hele portefeuille om te zetten naar euro. Ze weten toch nog wel dat er vorige eeuw zelfs bij de veilige Duitse Mark drie keer sprake was van een default. Wereldwijde spreiding is in dit geval vereist om het vermogen over generaties in stand te houden.

Voor het nieuwe Pacifische Handvest moeten de Verenigde Staten en China om tafel. De Coronacrisis zal verstrekkende gevolgen hebben voor de preventieve gezondheidszorg. Een nog betere internationale coördinatie is vereist. Gebruik van technologie kan verstrekkende gevolgen hebben voor de privacy. De klimaatcrisis is in zo’n overleg ook een oplosbaar probleem. De sleutel zit in het oplossen van de energiecrisis. Met voldoende schone energie kan tevens de milieucrisis worden opgelost. Ook de watercrisis is oplosbaar met voldoende schone energie. En de voedselcrisis, want voedsel bestaat voor 60 tot 70 procent uit energie. Voor iedereen voldoende water, voedsel en energie is een uitstekende basis om ook de inkomenscrisis aan te pakken. Dan is de schuldencrisis een peulenschil. Nu alleen nog op zoek naar de Roosevelt en Churchill van deze tijd.

Photo by Han Dieperink, Bretton Woods, Carroll, New Hamphsire