Deze week zou normaal gesproken het World Economic Forum in Davos worden gehouden. De laatste keer is alweer twee jaar geleden. Toen stonden Donald Trump en Greta Thunberg even oog-in-oog, een moment dat deed denken aan de strijd tussen het humanisme en het nihilisme uit Der Zauberberg van Thomas Mann. Ook dit bijna honderd jaar geleden uitgegeven boek speelt zich af in Davos met Mann’s pogingen om de nihilistische vrijblijvendheid te overwinnen en wijsheid op te doen. Dit jaar wederom geen privéjets van miljardairs op het vliegveld van Zurich en dus ook geen helikopters boven de toverberg. De mannen van Davos blijven thuis. 

Symbool voor hyperglobalisering

Davos is de plek waar een groep van voornamelijk mannen die zichzelf als de internationale elite zien, elk jaar samenkomen. De bijeenkomst staat symbool voor de hyperglobalisering van de afgelopen decennia. Ironisch dat een virus dat zich dankzij diezelfde hyperglobalisering zo snel kon verspreiden er nu voor zorgt dat de bijeenkomst niet door kan gaan. De leden realiseren zich ook dat veel van de eerdere neoliberale standpunten hebben bijgedragen aan de negatieve effecten van globalisering, zoals bijvoorbeeld de klimaatcrisis. Wellicht vrezen ze een piek in globalisering en daarmee ook de piek in Davos en maakt dat ze somber. 

Enquête over risico’s

Voorafgaand aan de bijeenkomst houdt de organisatie van het World Economic Forum een enquête onder haar leden om potentiële risico’s te inventariseren. Het gezelschap is dit jaar opmerkelijk somber. Slechts 16 procent van de leden is positief of optimistisch gestemd, de rest heeft zorgen. Niet meer dan 10 procent van de leden gaat uit van een voorspoedig wereldwijd economisch herstel uit de pandemie. Waar de leden zich tien jaar nog zorgen maakten over aardse zaken als de fiscale onbalans, de stijgende olieprijs en de ineenstorting van het financiële systeem, gaan vijf van de top tien risico’s nu over duurzaamheid: onvoldoende klimaatactie, extreem weer, verlies aan biodiversiteit, erosie van de sociale cohesie en een algemene crisis van levensomstandigheden. Die nadruk hangt waarschijnlijk samen met de aandacht voor de klimaatconferentie van Glasgow. 

Aandacht voor niet-tastbare zaken

Voor het eerst is een kwart van de leden ook bezorgd over de geestelijke gezondheid van de wereldburger. Dat is meer dan er leden zijn die zich zorgen maken over de schuldencrisis of cyberrisico’s. De leden maken zich dus zorgen over de mens in relatie tot andere mensen en de mens in relatie tot de natuur. Nu zijn juist de mannen van Davos slecht in staat om daarover na te denken. Het goede nieuws is dat ze er ook op de tastbare zaken regelmatig naast zitten met de voorspelde risico’s. In 2007 ging het vooral over de hoge olieprijzen en de Chinese groeivertraging, niet over het ineenstorten van het financiële systeem. In 2020 ging het vooral over klimaatverandering en werd over het risico op een pandemie niet gesproken. Er zijn zelfs hedge funds die de voorspelde risico’s van Davos gebruiken om contrair te gaan. Die zien risico’s als een kans. 

De grote roerganger voorop

De mannen van Davos zijn gewend om te spreken over tastbare zaken, terwijl duurzaamheid vaak gaat over minder tastbare begrippen. Dat zorgt voor nog meer onzekerheid, wellicht een andere reden waarom de leden zo somber zijn. In zo’n vacuüm maakt Xi Jinping van de gelegenheid gebruik om China te profileren op het wereldtoneel. Eerder beweerde Xi dat het socialisme beter in staat zou zijn dan het kapitalisme om de klimaatcrisis aan te pakken. Nu verdedigde Xi het nieuwe Chinese beleid op het gebied van de gemeenschappelijke welvaart. Het is uitzonderlijk dat een Chinese leider het binnenlandse beleid op zo’n podium verdedigd. Gemeenschappelijke welvaart is volgens Xi niet hetzelfde als egalitarisme. Het gaat er om dat we de koek eerst groter maken en dan op de juiste manier verdelen. Iedereen krijgt zijn of haar fair share. Er is veel buitenlandse kritiek op het beleid van gemeenschappelijke welvaart, het wordt zelfs gezien als een terugkeer naar de harde lijn van het communisme. Xi ontkende dat echter en vertelde de leden dat China ‘open for business’ blijft. Ook waarschuwde Xi voor de recente draai in het monetaire beleid bij westerse centrale banken. Als de ontwikkelde markten op de rem trappen, dan lijden opkomende markten daar het meest onder. Volgens Xi moeten we barrières verwijderen, geen muren optrekken. We moeten opengaan, niet afsluiten. We moeten streven naar integratie, niet naar ontkoppeling. Protectionisme en unilateralisme beschermen niemand. 

China als voorbeeld voor de wereld

Wie de in het afgelopen jaar door China genomen maatregelen bestudeert, ziet dat het Westen en het Rijk van het Midden over veel zaken dezelfde opvatting hebben. Het streven naar minder inkomensongelijkheid en een meer gelijke verdeling van de welvaart is tegenwoordig ook in het Westen populair. Xi pakt het ontwijken van belastingen aan, tegenwoordig hier ook een populair thema. Met dit beleid is China volgens Xi ook beter bestand tegen een toekomst waar mensen worden vervangen door technologie. De socialistische Chinese waarden kunnen ervoor zorgen dat China zich beter kan aanpassen op de toekomst dan de rest van de wereld. Zoals de Amerikanen jarenlang de democratie als Amerikaans exportproduct zagen, ziet China in de toekomst meer in traditionele Chinese waarden zoals een voortdurende gerichtheid op het welzijn van anderen en gemeenschapszin en dat dan gecombineerd met elementen van het socialisme en de vrijemarkteconomie. Door de groep van de elite en de groep van de armsten zo klein mogelijk te maken, streeft China naar een zo breed mogelijke middenklasse die zorgt voor de vereiste stabiliteit van het systeem. Het populisme hier vindt juist een voedingsbodem in de ongelijkheid die een gevolg is van de polarisatie door het verdwijnen van een deel van de middenklasse. Een direct gevolg van globalisering. Voor de belegger is een zo groot mogelijke middenklasse goed nieuws. Die kopen immers de producten die beursgenoteerde bedrijven maken. Ook de uitgestoken hand van Xi komt op het juiste moment, want veel van de door de mannen van Davos onderkende problemen kunnen alleen door gezamenlijk beleid worden opgelost.