In 2019 maakte de toen 16-jarige Greta Thunberg een zeiltrip over de Atlantische oceaan om de Climate Action Summit van de Verenigde Naties bij te wonen. De trip was klimaatneutraal, afgezien van de bemanning die werd ingevlogen om het schip weer terug te varen en de terugvlucht van de schipper zelf. Deze stunt van Greta was een groot succes in haar kruistocht tegen de CO2-uitstoot veroorzaakt door het vliegverkeer, alhoewel de carbon footprint van het vervoer over zee een stuk groter is, maar dit terzijde. Het achterliggende idee was ook om een nieuwe vorm van kapitalisme te introduceren: meer verantwoord, groener of in actietermen meer ‘woke’, wat staat voor een groter bewustzijn van de samenleving.
Duurzame luxe
Greta woont in één van de rijkste landen ter wereld. Ze mag dan tegen vliegen zijn, maar ze kon wel mee op een schip dat later te koop was voor 2,7 miljoen euro, waarna ze een lift terug kon krijgen op een catamaran. Een groot deel van de wereld kan hiervan alleen maar dromen. Duurzaamheid is een elitaire luxe waar driekwart van de wereld niets mee heeft, laat staan dat ze ernaar kunnen handelen. In dat deel van de wereld gaat het om economische groei, om banen en om de bestrijding van armoede. In die landen zijn er geen invloedrijke lobbygroepen die de politieke agenda kunnen kapen of rechters die bedrijven veroordelen vanwege de CO2-uitstoot. Juist die landen hebben we wel nodig in de energietransitie.
Vraag naar fossiele brandstoffen
De vraag naar energie in die landen waar economische groei en armoedebestrijding belangrijker is dan duurzaamheid, groeit sterk. Zo sterk dat het aanbod van alternatieve energie de vraag niet aankan. Daardoor stijgt de prijs van ruwe olie. Die prijs wordt gereguleerd door OPEC, dat tegenwoordig samen met Rusland een feitelijk monopolie vormt. Even werd de macht van het oliekartel doorbroken toen de Verenigde Staten dankzij nieuwe technieken weer de grootste olieproducent ter wereld was geworden, maar ook in de VS wordt nu vooral geïnvesteerd in gesubsidieerde windmolens en zonnecellen. Investeren in Amerikaanse olie is uit, centrale banken en zelfs het Energieagentschap adviseren om niet meer in olie te investeren. Daardoor heeft OPEC samen met Rusland weer alle reservecapaciteit in handen. Het gevolg is een grotere macht voor OPEC samen met Rusland, zoveel macht dat de prijs van olie rustig verder kan stijgen.
Tunnelvisie klimaatbeleid
De grote boosdoener voor de opwarming van de aarde is CO2, althans daar lijkt het op. Als echt wordt gekeken naar de verschillende broeikasgassen dan is niet CO2, maar waterdamp veruit het belangrijkste broeikasgas. Alleen heeft de mens een veel grotere invloed op de uitstoot van CO2 dan op de uitstoot van waterdamp. Althans dat denken we. Ontbossing draagt namelijk bij aan de hoeveelheid waterdamp in de atmosfeer. In plaats van dure elektrische auto’s te subsidiëren die uiteindelijk toch rijden op kolengestookte elektriciteit, kunnen we beter de arme driekwart van de wereld helpen bij het opnieuw aanplanten van bossen om de aarde af te koelen. Daarmee slaan we meerdere vliegen in één klap: bomen slaan CO2 op, er is minder erosie, er zijn meer mogelijkheden voor land- en bosbouw en er ontstaat een betere leefomgeving. Naast ontbossing is ook de sterke groei van de wereldbevolking onderdeel van het probleem. Bekend is dat mensen met een hoger inkomen (en een betere educatie) minder kinderen krijgen. We moeten dus streven naar een hoge economische groei (en een hoog inkomen) wereldwijd. Wanneer in het arme deel van de wereld de inkomens stijgen, zullen ook zij zich de luxe kunnen veroorloven van duurzaamheid, alleen niet allemaal tegelijk in een duur zeiljacht over de oceaan. Ondertussen loopt het tekort aan olie in de tweede jaarhelft op, voorraden dalen en daardoor stijgt de prijs van olie, maar ook dat is vanuit duurzaamheidsperspectief een goede ontwikkeling.
Illustratie 40rovers